Stalkers, wraakzuchtig of verliefd

[Eveline]

NRC Scholieren - donderdag 23 juli 109
Vakken maatschappijleer
weekkrant / 13 mei


Stalkers, wraakzuchtig of verliefd


Bijna de helft van de landelijke politici in Nederland heeft wel eens te maken gehad met een stalker. Een andere groep bekende Nederlanders (acteurs, musici, schrijvers) wordt iets minder belaagd, ongeveer eenderde is er slachtoffer van. Dat blijkt uit een onderzoek van de criminologe Marijke Malsch. En als het gaat om verliefde stalkers is er eigenlijk weinig tegen te beginnen.



ABBA-zangeres Agnetha Fältskog werd jarenlang belaagd door een Nederlandse stalker. De man is uiteindelijk veroordeeld. (Foto POLYDOR/ bewerking red.)


Een stalker is iemand die een ander voortdurend hinderlijk achtervolgd. Stalkers schrijven brieven, bellen om de haverklap, staan steeds buiten voor het deur te wachten, rijden op en neer voor het huis, kloppen 's avonds op de ruiten, kortom ze maken het leven van hun slachtoffer tot een hel.


Niet alleen bekende mensen hebben last van stalkers. Er is een verhaal bekend van een doodgewone vrouw die bij de bushalte glimlachte tegen een man die daar ook op de bus stond te wachten. Vanaf dat moment was hij ervan overtuigd dat de vrouw verliefd op hem was en begon hij haar achterna te lopen. Dagen, maanden, jarenlang. Ook mannen of vrouwen (meestal mannen) die zich door hun partner in de staak gelaten voelen, komen er soms toe om hun ex voortdurend lastig te vallen. In feite vormen deze ex'en zelfs de grootste groep slachtoffers.


Maar het onderzoek van Marijke Malsch richtte zich alleen op bekende personen. Het bleek dat politici en artiesten door verschillende soorten stalkers worden belaagd. Malsch: ,,Politici krijgen vooral te maken met wraakzuchtige stalkers: mensen die ontevreden zijn, of gefrustreerd over iets. Zij belagen hun slachtoffer soms anoniem, en meestal met afstandelijke middelen: via brieven, e-mail en telefoon. Acteurs, muzikanten en televisiebekendheden worden vooral belaagd door verliefde stalkers, 'erotomanen'. Die beelden zich in dat ze een relatie met hun slachtoffer hebben en ze doen er alles voor om contact te houden.''


Stalking is strafbaar in Nederland, je kunt er drie jaar voor in de gevangenis gaan. Maar erg veel helpt dat niet om het te voorkomen. Vooral erotomane stalkers zijn ontzettend moeilijk van hun waan af te brengen. Ze zijn ziek en ze worden echt niet beter als ze worden opgesloten. Als ze de kans krijgen gaan ze zelfs vanuit de gevangenis gewoon door.


Stalking heeft volgens Malsch voor een deel te maken met de samenleving waarin we leven. ,,In onze samenleving raken mensen steeds meer geïsoleerd en via film en televisie komt een cultuur van het aanbidden van mooie en rijke mensen binnen.''


Erotomanen zijn vaak eenzame mensen: 78% van hen leeft alleen. Ze hebben weinig sociale contacten en meestal ook niet erg interessant werk. Doordat ze zo geïsoleerd leven, gebeurt het dat hun fantasieën niet meer worden gecorrigeerd door hun omgeving. En dat leidt uiteindelijk tot de waan. Mensen die al de neiging hebben tot wanen hebben ook een grotere kans om een stalkingswaan te ontwikkelen.


Wat moeten slachtoffers doen om van hun stalkers af te komen? Negeren of er juist op ingaan? Volgens Malsch hangt dat af van het soort stalker. ,,Een politicus is met andere mensen erbij een gesprek aangegaan met zijn stalker. Het was een vrij hard gesprek waarbij hij de stalker ervan doordrongen heeft hoe ingrijpend zijn daden waren. Dat hielp. Wraakzuchtige stalkers zijn calculerende daders. Ze denken na voordat ze iets gaan doen. Op het moment dat ze het risico lopen in de gevangenis te belanden zullen ze stoppen."


Maar bij een erotomane stalker moet je juist niet in gesprek gaan. ,,Een schrijver die werd belaagd door een vrouwelijke stalker negeerde aanvankelijk al haar avances. Maar de stroom brieven en telefoontjes hield maar niet op. Tenslotte ging hij met haar praten, maar dat pakte helemaal verkeerd uit. Het stimuleerde haar nog meer. Ze vatte het gesprek op als een bevestiging van zijn aandacht voor haar.''


Hoewel stalking bij ex-partners vaak tot geweld leidt, valt dit bij bekende personen wel mee. Als er al sprake is van agressie richt die zich meestal niet op de persoon, maar op de auto, de fiets, de tuin of de ruiten van het slachtoffer. Bedreigingen komen wel vaker voor. Maar zelfs bij wraakzuchtige stalkers is dat vaak grootspraak.


Niettemin kan stalken, ook als er geen bedreigingen worden geuit, een behoorlijke inbreuk op de privacy zijn, zegt Malsch. ,,Stel je maar eens voor dat je 150 keer per dag gebeld wordt of dat iemand altijd maar weer voor je neus staat als je de deur uitgaat. Dat is echt heel ingrijpend. Daar kun je wel een tijdje laconiek over doen, maar op den duur gaat het toch op je zenuwen werken.''